Rola hormonów w bezdechu kobiecym

Bezdech senny kojarzy się głównie z mężczyznami, jednak coraz częściej diagnozuje się go także u kobiet. W ich przypadku przyczyna nie zawsze wynika wyłącznie z budowy anatomicznej górnych dróg oddechowych, ale także ze złożonych procesów hormonalnych. Wahania poziomu hormonów mogą znacząco wpływać na jakość snu, napięcie mięśni dróg oddechowych czy mechanikę oddychania. Dotyczy to zwłaszcza okresów ciąży, cyklu miesiączkowego i menopauzy.

Wpływ hormonów na sen i oddychanie

Podczas snu organizm przechodzi w fazę regeneracji, a ośrodek oddechowy w mózgu steruje głębokością i częstością oddechu. Hormony odgrywają w tym procesie szczególną rolę:

• Melatonina to hormon regulujący rytm dobowy i ułatwiający zasypianie. U kobiet jego poziom może się zmieniać intensywniej pod wpływem innych wahań hormonalnych.
• Estrogeny wpływają nie tylko na płodność, ale także na funkcjonowanie układu oddechowego. Wspierają napięcie mięśni górnych dróg oddechowych i mogą poprawiać efektywność oddychania.
• Progesteron działa pobudzająco na ośrodek oddechowy, zwiększając napęd oddechowy. W ciąży, kiedy jego stężenie rośnie, może to chronić przed zapadaniem się dróg oddechowych, choć jednocześnie przyrost masy ciała czy ucisk na przeponę może niwelować ten efekt.

Wszystkie te mechanizmy sprawiają, że okresowe wahania hormonów – np. przed miesiączką czy w trakcie menopauzy – mogą pogarszać jakość snu i sprzyjać niedotlenieniu w nocy.

Bezdech senny w różnych etapach życia kobiety

Ciąża
Badania wskazują, że na bezdech senny cierpi od 10% do nawet 24% kobiet w ciąży (1). Intensywne zmiany hormonalne, przyrost masy ciała i ucisk na przeponę szczególnie w trzecim trymestrze sprawiają, że oddychanie bywa utrudnione. Nierzadko pojawia się chrapanie, poranne bóle głowy czy chroniczne niewyspanie. 

Okres przedmiesiączkowy
Wahania poziomu hormonów w końcowej fazie cyklu mogą powodować krótkotrwałe zaburzenia snu, w tym epizody bezdechu. Dodatkowo zmiany nastroju (tzw. PMS) potrafią nasilać subiektywne odczucie niewyspania i zmęczenia.

Menopauza
Wraz z ustaniem miesiączkowania spada poziom estrogenów i progesteronu, co zwiększa ryzyko bezdechu sennego. Chrapanie i zaburzenia oddychania podczas snu pojawiają się wtedy zdecydowanie częściej, zbliżając się do częstości występowania u mężczyzn. Jednocześnie z wiekiem i zmianą metabolizmu rośnie tendencja do nadwagi, co dodatkowo nasila objawy bezdechu.

Zespół policystycznych jajników (PCOS)
Kobiety zmagające się z PCOS częściej doświadczają otyłości i innych zaburzeń hormonalnych (np. nadmiaru androgenów), co może aż o 20–30% podnieść ryzyko wystąpienia bezdechu sennego (2). W wielu przypadkach trudności z redukcją masy ciała potęgują problemy z oddychaniem w nocy.

Diagnostyka bezdechu sennego u kobiet

Badania takie jak poligrafia czy polisomnografia mogą u kobiet częściej dawać wyniki fałszywie ujemne. Przyczyną bywają różnice w ustawieniach sprzętu, specyficzne cechy fizjologiczne czy zmiany hormonalne. Aby zwiększyć czułość badania, zaleca się czasem przeprowadzenie go w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, kiedy poziom progesteronu jest wyższy.

Leczenie i wsparcie hormonalne

Terapia hormonalna
Badania sugerują, że hormonalna terapia zastępcza (HTZ), szczególnie preparaty z estrogenami i progesteronem, może łagodzić objawy bezdechu u kobiet w menopauzie (3). Jednak o korzyściach i zagrożeniach (m.in. ryzyku chorób układu krążenia lub nowotworów hormonozależnych) zawsze decyduje lekarz.

CPAP – złoty standard
Jedną z najskuteczniejszych metod leczenia umiarkowanego i ciężkiego bezdechu sennego jest terapia CPAP. Wybierając odpowiednie urządzenie i maskę, warto zwrócić uwagę na anatomiczne różnice w budowie twarzy kobiecej, a także na kwestie wygody i dopasowania. Niektóre firmy, jak np. ResMed, oferują specjalne linie masek dedykowane kobietom, uwzględniające np. subtelniejszą budowę czaszki czy nawet fryzurę.

Znaczenie stylu życia
Utrzymanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie używek (np. alkoholu czy papierosów) mogą istotnie wpłynąć na poprawę jakości snu. W przypadku kobiet z PCOS lub zaburzeniami hormonalnymi, zbilansowana dieta jest szczególnie ważna – wspiera stabilizację wagi i równowagę hormonalną.

Podsumowanie

Bezdech senny u kobiet bywa mniej oczywisty niż u mężczyzn. Wynika to w dużej mierze z wahań hormonów płciowych, zwłaszcza w takich okresach życia jak ciąża i menopauza. Niestety, niedostateczna świadomość problemu przekłada się na opóźnione rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia, co zwiększa ryzyko powikłań – od ciągłego zmęczenia i bólów głowy, po problemy z układem krążenia. Wczesne wykrycie bezdechu sennego i odpowiednio dobrana terapia mogą zaś znacząco poprawić stan zdrowia oraz komfort snu.

Jeśli obserwujesz u siebie lub u bliskich objawy takie jak poranne bóle głowy, niewyjaśnione zmęczenie czy chrapanie, warto skonsultować się z lekarzem. Podzielenie się swoimi doświadczeniami w komentarzach – czy to na temat bezdechu w ciąży, w menopauzie czy związanego z PCOS – może być cenne dla innych kobiet poszukujących rzetelnej wiedzy i wsparcia.

Źródła:

1. K. Gruca-Stryjak i in. (2014). Zaburzenia oddychania podczas snu u kobiet w ciąży.
2. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące opieki nad kobietą z otyłością, 2023.
3. Shahar E. et al. (2003). Hormone replacement therapy and sleep-disordered breathing. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine

Ten artykuł jest wynikiem współpracy z ResMed Polska sp. z o.o. Wszystkie treści są tworzone niezależnie, a opinie przedstawione w artykule są własnymi poglądami autora.