Co należy wiedzieć o oddechu Cheyne-Stokesa?

Oddychanie Cheyne-Stokesa, znane również jako oddychanie okresowe lub oddech periodyczny, to nieprawidłowy wzorzec oddychania. Składa się z cykli oddychania, które stają się coraz głębsze, po których następują okresy, w których oddychanie staje się stopniowo płytsze. Może wtedy wystąpić bezdech, w którym oddech na krótko ustaje, zanim cykl się rozpocznie ponownie. Średnio każdy cykl trwa od 30 sekund do 2 minut. Ten stan układu oddechowego występuje zarówno podczas snu, jak i czuwania, chociaż najczęściej obserwujemy go podczas snu.

Oddech Cheyne-Stokesa

Objawy

Osoby z oddychaniem Cheyne-Stokesa zwykle doświadczają:

• Orthopnea: duszność podczas leżenia.
• Napadowa duszność nocna : Silna duszność i napady kaszlu. Zwykle występują w nocy i zakłócają sen.
• Nadmierna senność i zmęczenie w ciągu dnia : jest to spowodowane okresami przerywanego snu.

Jakie są przyczyny?

Fizjologiczne procesy prowadzące do rozwoju oddychania Cheyne-Stokesa, które obejmuje układ sercowo-naczyniowy, płucny i współczulny, nie są w pełni poznane. Uważa się jednak, że jest to powiązane z :

• Niestabilne sprzężenie zwrotne w systemie kontroli oddechu. Zmieniające się poziomy tlenu i dwutlenku węgla we krwi powodują cykle bezdechu i hiperwentylacji.
• Opóźniony obieg. Czas krążenia zwiększa się u osób z zastoinową niewydolnością serca i oddychaniem Cheyne-Stokesa. Nie jest to uważane za istotny czynnik wpływający na przyczynę choroby, ale jest bezpośrednio związane z długością nieprawidłowych cykli oddechowych.

Inną potencjalną przyczyną jest zmniejszona zdolność buforowania gazów we krwi. System buforu wodorowęglanowego pomaga utrzymać pH organizmu poprzez wydychanie dwutlenku węgla poprzez wydech. W przypadku Cheyne-Stokes, całkowite zapasy dwutlenku węgla są prawdopodobnie zmniejszone, co zakłóca zdolność buforowania. Podobnie niski poziom tlenu w organizmie może nasilać wahania gazów we krwi u osób z oddychaniem Cheyne-Stokesa.

Kto jest zagrożony oddychaniem Cheyne-Stokesa?

Oddychanie Cheyne-Stokesa może wystąpić u osób ze schorzeniami neurologicznymi lub zastoinową niewydolnością serca. Niektóre badania szacują, że aż 50 procent osób z umiarkowaną lub ciężką zastoinową niewydolnością serca ma również znaczące oddychanie Cheyne-Stokesa.Stan ten jest również rozpoznawany jako składnik zespołu bezdechu sennego. Jednak wiele przypadków Cheyne-Stokesa może pozostać nierozpoznanych, szczególnie, że występuje najczęściej podczas snu.

Choroby powiązane

Cheyne-Stokes jest zwykle związany z niewydolnością serca lub udarem , ale jest również powiązany z kilkoma innymi stanami, w tym:

• choroba wysokościowa
• uraz mózgu
• nowotwór mózgu
• zatrucie tlenkiem węgla
• przewlekły obrzęk płuc
• hiponatremia (stan niedoboru sodu we krwi)
• zwiększone ciśnienie śródczaszkowe
• niewydolność nerek
• toksyczna encefalopatia

Oddychanie Cheyne-Stokesa można również zaobserwować u umierających, ponieważ organizm próbuje poradzić sobie ze zmieniającymi się poziomami dwutlenku węgla.

Czynniki ryzyka

Głównymi czynnikami ryzyka dla oddychania Cheyne-Stokesa są niewydolność serca i udar, chociaż rozwój któregokolwiek ze schorzeń związanych z Cheyne-Stokesem można uznać za czynnik ryzyka.

Inne nieprawidłowe wzorce oddychania

Oddech Kussmaula

Oddychanie Kussmaula

Stan ten charakteryzuje się również głębokim, szybkim oddychaniem. Jednak oddychanie Kussmaul nie charakteryzuje się płytkimi oddechami, bezdechem ani naprzemiennymi wzorami oddychania, które występują w oddychaniu Cheyne-Stokesa. Pozostaje głęboki i szybki przez cały czas.

Oddychanie Kussmaula można zaobserwować u osób z cukrzycową kwasicą ketonową lub niewydolnością nerek. Jest to środek wyrównawczy mający na celu próbę odzyskania równowagi między kwasami a zasadami w organizmie, ponieważ organizm próbuje szybko wydychać dwutlenek węgla, który jest kwaśny.

Oddech Biota

Oddychanie klasterowe

Oddychanie klasterowe, znane również jako oddychanie Biota, charakteryzuje się grupami lub skupiskami szybkich, płytkich oddechów. Potem następują okresy bezdechu. Różni się od oddychania Cheyne-Stokesa tym, że nie ma cykli głębokich oddechów ani stopniowych zmian wzorców oddychania.

Hiperwentylacja

Charakteryzuje się nadmiernym oddychaniem, podczas którego oddychanie jest głębokie i szybkie, hiperwentylacja powoduje niski poziom dwutlenku węgla i wysoki poziom tlenu we krwi. Osoby, które są niespokojne, zestresowane lub doświadczające ataku paniki, mogą hiperwentylować. Objawy obejmują zawroty głowy, osłabienie, omdlenie i splątanie.

Hipowentylacja

Oddychanie, które jest zbyt wolne lub zbyt płytkie, nazywa się hipowentylacją. Powoduje wysoki poziom dwutlenku węgla i niski poziom tlenu we krwi. Może to być spowodowane problemami z płucami, takimi jak rozedma płuc lub mukowiscydoza . Objawy obejmują senność w ciągu dnia, bóle głowy i omdlenia.

Obturacyjny bezdech senny

Osoby z obturacyjnym bezdechem sennym doświadczają chwilowych okresów zatrzymania oddechu podczas snu. Te okresy bezdechu są spowodowane zapaścią górnych dróg oddechowych i mogą występować wiekokrotnie w ciągu godziny. Obturacyjny bezdech senny jest zazwyczaj powiązany z otyłością . Objawy obejmują bóle głowy po przebudzeniu, trudności z koncentracją i senność w ciągu dnia.

Diagnostyka

Diagnozowanie oddychania Cheyne-Stokesa może być trudne, ponieważ najczęściej występuje podczas snu.  Osoby, u których występują objawy Cheyne-Stokesa lub inne nieprawidłowe wzorce oddechowe, powinny skonsultować się z lekarzem, który może postawić diagnozę na podstawie objawów i badania przedmiotowego.

Jeśli stan występuje w nocy, lekarz może zalecić polisomnografię, która jest rodzajem badania snu. Ten rodzaj badania jest przeprowadzany w szpitalu lub w domu pacjenta. 

Leczenie

Postępowanie w przypadku oddychania Cheyne-Stokesa może obejmować niektóre lub wszystkie z poniższych opcji leczenia:

• Leczenie zastoinowej niewydolności serca
• Farmakoterapia
• operacja zastawki serca
• transplantacja serca
• rozrusznik serca
• Tlenoterapia
• Terapia CPAP

Badania sugerują, że aż 43 procent osób doświadcza korzystnych skutków pod względem objawów Cheyne-Stokesa przy zastosowaniu terapii CPAP, chociaż nie jest do końca jasne czy powoduje wydłużenie życia u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca. 

Zapobieganie

Zapobieganie oddychaniu Cheyne-Stokesa polega na zapobieganiu schorzeniom z tym związanym, w tym niewydolności serca i udarowi. Osoby z tymi schorzeniami powinny upewnić się, że przestrzegają planu leczenia, aby pomóc złagodzić objawy, co może pomóc w zapobieganiu oddychaniu Cheyne-Stokesa.

Unikanie ekspozycji na metale ciężkie i inne toksyny, które mogą powodować toksyczną encefalopatię, również pomoże zapobiec temu schorzeniu.

Rokowania

Oddychanie Cheyne-Stokesa jest poważnym schorzeniem. Ponieważ często występuje u osób z ciężką niewydolnością serca lub pod koniec życia, można go uznać za zły znak. Jednak nie zawsze tak jest i można ją znaleźć u innych zdrowych osób z chorobą wysokościową lub podczas snu.

W niektórych badaniach stwierdzono, że pacjenci z zastoinową niewydolnością serca i oddychaniem Cheyne-Stokesa mają wyższy wskaźnik śmiertelności, zwłaszcza jeśli doświadczali trudności w oddychaniu podczas czuwania. Dzieje się tak, ponieważ oddychanie Cheyne-Stokesa dodatkowo obciąża niewydolne serce.

Mój aparat CPAP wyświetla informacje o tym, że mam pojedyncze oddechy Cheyna-Stokesa, czy powinienem się tym martwić?

Wysokiej klasy aparaty CPAP potrafią rozpoznawać to zaburzenie, nie są w tym jednak nieomylne. Jeżeli na ekranie swojego aparatu zobaczysz 1 czy 2% oddechów Cheyna-Stokesa, to jeszcze nie jest powód do zmartwień. Takie epizodyczne zaburzenia to zazwyczaj cykliczne zaburzenia oddechu związane z zapadaniem się dróg oddechowych w pozycji na wznak (seria bezdechów). Jeżeli jednak ilość zaburzeń wzrośnie powyżej 4-5%, wtedy koniecznie porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem aby przeanalizował zapis z aparatu. To może być sygnał, np. że pojawił się problem z niewydolnością krążenia. 

Źródła:
CPAP: Treating sleep apnea. (n.d.)
https://sleepfoundation.org/sleep-disorders-problems/continuous-positive-airway
Ingbir, M., Freimark, D., Motro, M., & Adler, Y. (2002, March). The incidence, pathophysiology, treatment and prognosis of Cheyne-Stokes breathing disorder in patients with congestive heart failure [Abstract]. Herz, 27(2), 107-12
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12025457?dopt=Abstract
Javaheri, S. (2000, February 1). Effects of continuous positive airway pressure on sleep apnea and ventricular irritability in patients with heart failure. Circulation, 101, 392-397
http://circ.ahajournals.org/content/101/4/392
Kazimierczak, A., Krzesiński, P., Krzyżanowski, K., & Gielerak, G. (2013, July,28). Sleep-disordered breathing in patients with heart failure: New trends in therapy. BioMed Research International
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3745910/
Momomura, S. (2012, March). Treatment of Cheyne-Stokes respiration-central sleep apnea in patients with heart failure. Journal of Cardiology, 59(2), 110-6
http://www.journal-of-cardiology.com/article/S0914-5087(12)00014-7/fulltext
Naughton, M. T. (1998, June). Pathophysiology and treatment of Cheyne-Stokes respiration. BioMed Research International, 53, 514-518
https://www.sleepassociation.org/patients-general-public/sleep-apnea/what-is-sleep-apnea/
Yumino, D., & Bradley, T. D. (2008, February 15). Central sleep apnea and Cheyne-Stokes respiration. Proceedings of the American Thoracic Society, 5(2)
http://www.atsjournals.org/doi/full/10.1513/pats.200708-129MG