Obturacyjny bezdech senny u seniorów

Jednym z bardziej dotkliwych problemów zdrowotnych w starszym wieku jest problem ze snem. Zarówno zasypianie jak i dłuższy sen bez przebudzeń stają się z każdą dekadą życia coraz trudniejsze. Wiele z czynników zakłócających sen przypisujemy samemu procesowi starzenia. Starsze osoby są zdecydowanie bardziej czułe na wszelkie czynniki zakłócające, takie jak np. hałas i w związku z tym częściej się budzą. Wiemy też o tym, że wiele leków może zaburzać prawidłowy sen. Z wiekiem nasilają się takie choroby jak zespół niespokojnych nóg czy obturacyjny bezdech senny. W śnie może przeszkadzać menopauza, nokturia, zaburzenia neurologiczne (w tym demencja) czy depresja.

Ja postanowiłem skupić się dzisiaj wyłącznie na bezdechu typu obturacyjnego z racji na tematykę naszego bloga. Na pierwszy rzut oka działają tutaj dokładnie takie same mechanizmy i czynniki ryzyka jak w całej populacji. Głównym pozostaje wysoki wskaźnik BMI. Ze względu na to, że panie w tym wieku są już po okresie menopauzy, ryzyko OBS znacząco u nich jednak rośnie. Naukowcy potwierdzili też, że w wieku poniżej 60 roku życia zdecydowanie wiekszą rolę w rozwoju bezdechu sennego ma anatomia górnych dróg oddechowych i podatność na zapadanie się tkanek. W naturalnym procesie starzenia tkanki gardła/języka stają się bardziej wiotkie.

Nie wolno pomijać nam problemów wynikających z przyjmowanymi lekami, których z wiekiem używamy coraz więcej.  Największe problemy związane są z lekami zwiotczającymi mięśnie, uspokajającymi, nasennymi czy przeciwbólowymi. Udowodniono, że nawet popularne leki nasercowe (betablokery) mogą nasilać problem. Oczywiście to samo jesy także przy używkach, w szczególności przy alkoholu i to już w niedużych dawkach.

Istnieje udokumentowana częstość występowania obturacyjnego bezdechu sennego u osób starszych. W badaniu realizowanym w Wisconsin w latach 2007-2010, w którym wzięło udział 1520 uczestników w wieku 50-80 lat. W tej grupie OBS rozpoznano u 17% mężczyzn i 9% kobiet. W greckim badaniu na 490 osób w średnim wieku 77 lat 28,1% osób chrapało, 12,9% miało bezdech, a 11,6% problem z sennością w ciągu dnia.

Konsekwencje bezdechu sennego u seniorów są poważniejsze niż u ludzi młodych, ponieważ zaburzone są u nich mechanizmy kompensacyjne. Poza zaburzeniami snu pojawia się często nadciśnienie, choroba wieńcowa, niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, udary, oporność na insulinę i zespół metaboliczny. Poza dzienną sennością dość charakterystyczne są zaburzenia funkcji poznawczych, pamięci i koncentracji.  W 8 letnim badaniu kohortowym PROOF  wzięło udział 559 starszych pacjentów bez zaburzeń neurologicznych. Znaczący spadek funkcji poznawczych odnotowano u osób z bezdechem sennym i widać było liniową zależność od wskaźnika AHI. Efekt ten przypisany został przewlekłej hipoksemii.

Zaburzenia wynikające z bezdechu sennego i łączące się z nimi zaburzenia snu mogą być niekiedy tak poważne, że starsza osoba wielokrotnie drzemie w ciągu dnia, ma upośledzoną uwagę i pamięć do tego stopnia, że rodzimy decydują się na oddanie ich domu opiek. Błędnie rozpoznają w tych objawach demencje. Osoby takie też są dużo bardziej narażone na niebezpieczne w tym wieku upadki. Ordynowane przez lekarzy w pierwszej kolejności leki nasenne niestety tylko nasilają problemy z bezdechem. Nie udało mi się znaleźć badań jak bezdech wpływa na śmiertelność seniorów ale możemy się domyślać, że może to być bardzo poważny problem ponieważ obciąża on najważniejsze dla życia układy: sercowo-naczyniowy i oddechowy.

Jeżeli chodzi o diagnostykę o leczenie, to są  one podobne do tego stosowanego w całej populacji. W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie polisomnograficzne aby potwierdzić wstępne rozpoznanie. W przypadku zdiagnozowanego bezdechu weryfikujemy leki przyjmowane przez seniora, zachęcamy do porzucenia używek i ograniczenia wagi (co w tym wieku jest niestety niezmiernie trudne). Leczeniem z wyboru jest terapia PAP, przy czym częściej istnieje potrzeba sięgnięcia po te bardziej zaawansowane aparaty typu BiPAP ze względu na większą konieczność zwracania uwagi na komfort terapii. Wyniki leczenia PAP są zazwyczaj bardzo dobre i pozytywne skutki obserwowane są niemal natychmiast. Rzadziej zaleca się w tej grupie leczenie chirurgiczne.

Częstość występowania OBS rośnie wraz z wiekiem, a negatywne skutki są dużo poważniejsze niż w młodszym wieku. Nie powinniśmy dopuszczać do tego aby bezdech wpływał na jakość i niezależność życia naszych seniorów. Aby jak najlepiej umożliwić starszym pacjentom pełne i aktywne życie, konieczna jest szybka i skuteczna diagnoza. Klinicyści, geriatrzy powinni oceniać pacjentów pod kątem OBS lub innych zaburzeń snu, jeśli uzasadniają to objawy, tak aby można było przepisać najbardziej skuteczną terapię i złagodzić skutki. Wiek nie powinien uniemożliwiać dobrego snu i przy odpowiedniej opiece wcale nie musi.


Żródła:
1. Edwards BA, Wellman A, Sands SA, et al. Obstructive sleep apnea in older adults is a distinctly different physiological phenotype. Sleep. 2014;37(7):1227-1236.
2. Kleisiaris CF, Kritsotakis EI, Daniil Z, Tzanakis N, Papaioannou A, Gourgoulianis KI. The prevalence of obstructive sleep apnea-hypopnea syndrome-related symptoms and their relation to airflow limitation in an elderly population receiving home care. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2014;9:1111-1117.
3. Johansson P, Svensson E, Alehagen U, Jaarsma T, Broström A. The contribution of hypoxia to the association between sleep apnoea, insomnia, and cardiovascular mortality in community-dwelling elderly with and without cardiovascular disease [published online February 7, 2014]. Eur J Cardiovasc Nurs. doi: 10.1177/1474515114524072.
4. Martin MS, Sforza E, Roche F, Barthélémy JC, Thomas-Anterion C; on behalf of the PROOF study group. Sleep breathing disorders and cognitive function in the elderly: an 8-year follow-up study. The proof-synapse cohort. Sleep. 2015;38(2):179-187.
5. McMillan A, Bratton DJ, Faria R, et al. Continuous positive airway pressure in older people with obstructive sleep apnoea syndrome (PREDICT): a 12-month, multicentre, randomised trial. Lancet Respir Med. 2014;2(10):804-812.
6. Obstructive Sleep Apnea Disrupts Elders' Sleep By Teofilo L. Lee-Chiong, Jr, MDToday's Geriatric Medicine Vol. 8 No. 2 P. 26